POLITYKA PAŃSTWA W ZAKRESIE DOKUMENTOWANIA GEOLOGICZNEGO I PROMOCJI WYKORZYSTANIA ZŁÓŻ NIEZAGOSPODAROWANYCH
STATE POLICY ON GEOLOGICAL DOCUMENTATION AND PROMOTION OF THE USE OF UNDEVELOPED DEPOSITS
Krzysztof Szamałek – Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Katedra Geologii Złożowej i Gospodarczej
Sławomir Mazurek, Karol Zglinicki – Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
Agresja Rosji wobec Ukrainy ponownie uzmysławia znaczenie i rolę surowców mineralnych w polityce państw. Działania militarne zakłócające łańcuch dostaw surowców wywołują globalny niepokój na rynkach surowcowych, powodując wzrost cen surowców na międzynarodowych rynkach i wahania kursów walut rozliczeniowych w obrocie surowcowym. Bieżąca sytuacja polityczno-militarna wymusza prowadzenie dodatkowych analiz o własnej bazie surowcowej znajdującej się w złożach krajowych i możliwościach jej wykorzystania. Choćby częściowe zamykanie się rynku surowcowego prowadzi do konieczności uwzględnienia działania gospodarki krajowej w warunkach ograniczonej autarkii surowcowej. Tym większą rolę należy obecnie przypisać prowadzeniu właściwej polityki surowcowej państwa. W ramach tej polityki należy rozważyć wprowadzenie instrumentów zachęcających inwestorów do podejmowania działań na rzecz zagospodarowania udokumentowanych zasobów złóż kopalin.
Russia’s aggression against Ukraine once again highlights the importance and role of mineral resources in the politics of countries. Military actions disrupting the raw material supply chain are causing global unrest in mineral commodities markets, driving up commodity prices in international markets and causing fluctuations in raw material settlement currencies. The current political and military situation makes it necessary to conduct additional analyses of mineral reserves in domestic deposits and the possibility of their exploitation. Even partial closure of the raw materials market leads to the necessity to take into account the operation of the national economy under conditions of limited raw materials autarky. This makes it all the more important to pursue an appropriate national minerals policy. As part of this policy, the introduction of instruments encouraging investors to undertake activities aimed at the development of documented mineral deposits should be considered
ANTRACYT DOLNOŚLĄSKI – KOPALINA ZAPOMNIANA
THE LOWER SILESIAN ANTHRACITE – MINERAL ABANDONE
Jerzy Górecki, Edyta Sermet – AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
DOI:10.5604/01.3001.0053.8033W okresie likwidacji kopalń w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym (DZW) udokumentowano w części złóż ZG Chrobry i ZG Victoria jedyne w Polsce złoże antracytu Wałbrzych-Gaj. Wykorzystując istniejącą infrastrukturę powierzchniową i wyrobiska podziemne, utworzono Zakład Wydobywczo-Przeróbczy Antracytu, który działał w latach 1994-1998. Po skreśleniu zasobów antracytu z krajowego bilansu, pozostawione w złożu zasoby w ilości około 46 mln ton zaliczono do resztkowych zasobów bilansowych węgli DZW.
Możliwe wydaje się zagospodarowanie nie udostępnionej i nie rozciętej do tej pory partii złoża przez nowy zakład górniczy. Antracyt, ta zapomniana dolnośląska kopalina o dużym i rosnącym znaczeniu surowcowym oraz wysokich cenach na rynku światowym, czeka na wykorzystanie w przyszłości.
During the liquidation of mines in the Lower Silesian Coal Basin (LSCB), the only Polish anthracite deposit, Wałbrzych-Gaj, was documented in part of the ZG Chrobry and ZG Victoria deposits. Using the existing surface infrastructure and underground workings, the Anthracite Mining and Processing Plant was established, which operated in the years 1994-to1998. After deleting the anthracite resources from the national balance, the resources left in the deposit, in the amount of about 46 million tonnes, were included in the residual balance resources of DZW coal. It seems possible to develop a part of the deposit that has not been made available and has not been shared so far by a new mining plant. Anthracite, this forgotten Lower Silesian mineral with the large and growing importance of raw materials and high prices on the world market, is waiting to be used in the future.
WODY LECZNICZE DOLNEGO ŚLĄSKA – HISTORIA EKSPLOATACJI I SPECYFIKA DOKUMENTOWANIA ZASOBÓW
HEALING WATERS OF LOWER SILESIA – THE HISTORY OF EXPLOITATION AND THE SPECIFICS OF DOCUMENTING RESOURCES
Jakub Sokołowski, Małgorzata Sosnowska – Państwowy Instytut Geologiczny–Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
DOI:10.5604/01.3001.0053.8034W artykule przedstawiono warunki występowania wód leczniczych na Dolnym Śląsku zwracając szczególną uwagę na specyfikę tego obszaru. Omówiono wielowiekową historię wykorzystywania dolnośląskich wód leczniczych oraz obecny stan udokumentowania ich zasobów. Na Dolnym Śląsku występuje wiele rodzajów wód leczniczych, m.in. szczawy, wody radonowe i lecznicze wody termalne, a także ich mieszaniny (szczawy termalne, szczawy radonowe). Wody te zawierają także szereg składników swoistych, takich jak żelazo, fluorki, kwas metakrzemowy i siarkowodór. Złoża tych wód w największym nagromadzeniu występują w Sudetach. Na obszarze bloku przedsudeckiego i monokliny przedsudeckiej są mniej liczne. Aktualnie na Dolnym Śląsku znajduje się 20 złóż wód leczniczych, z czego w 2020 r. wody wydobywano z 10 z nich. Wody lecznicze Dolnego Śląska są wykorzystywane głównie w balneoterapii i rozlewnictwie, także w rekreacji oraz do wytwarzania kosmetyków i produkcji naturalnego CO2. W artykule poruszono także najważniejsze zagadnienia związane z dokumentowaniem zasobów eksploatacyjnych ujęć wód leczniczych na Dolnym Śląsku.
The article discusses the conditions of the occurrence of medicinal waters in Lower Silesia, paying special attention to the specificity of this area. The centuries-old history of the use of healing waters and the current state of documenting their resources are presented. There are many types of healing waters in Lower Silesia, incl. sorrel, radon and healing thermal waters, as well as their mixtures (thermal sorrel, radon sorrel).These waters also contain a number of specific components such as iron, fluorides, metasilicic acid and hydrogen sulfide.The deposits of these waters are mostly concentrated in the Sudetes.They are less numerous in the area of the Fore-Sudetic Block and the Fore-Sudetic Monocline.Currently, there are 20 healing water deposits in Lower Silesia, of which, in 2020, water was extracted from 10 of them.The curative waters of Lower Silesia are used mainly in balneotherapy and bottling, also for the production of cosmetics and the production of natural CO2.The article also deals with the most important issues related to documenting the exploitation resources of the Lower Silesian healing water intakes.
MOŻLIWOŚCI UDOKUMENTOWANIA NOWYCH ZŁÓŻ MIEDZI W PÓŁNOCNYM PASIE MIEDZIOWYM (NORTHERN COPPER BELT) NA MONOKLINIE PRZEDSUDECKIEJ
POSSIBILITIES OF DOCUMENTING NEW COPPER DEPOSITS IN THE NORTHERN COPPER BELT OF THE FORE-SUDETIC MONOCLINE
Krzysztof Zieliński - Mozów Copper Sp. z o.o., Warszawa Stanisław Speczik - Mozów Copper Sp. z o.o., Warszawa, Uniwersytet Warszawski Alicja Pietrzela, Tomasz Bieńko - Uniwersytet Warszawski
DOI:10.5604/01.3001.0053.8035Północny pas miedziowy (Northern Copper Belt, NCB) to obszar występowania udokumentowanych oraz prognostycznych złóż rud miedzi i srebra w głębszych partiach monokliny przedsudeckiej. Według podziału administracyjnego Polski znajdujesię on w województwach dolnośląskim, lubuskim oraz wielkopolskim. Jego granice zostały wytyczone w oparciu o prace na koncesjach poszukiwawczo-rozpoznawczych spółek z grupy Miedzi Copper Corp. (MCC). Działalność eksploracyjna obejmowała wykonanie własnych otworów wiertniczych, ale także kompleksowe badania rdzeni z otworów archiwalnych, w których znaczący udział miały Państwowy Instytut Geologiczny i Uniwersytet Warszawski, działając na zlecenie MCC.
W granicach NCB znajdują się trzy złoża o zasobach udokumentowanych w ostatnich latach przez MCC i zatwierdzonych przez Ministra Klimatu i Środowiska. Są to: Nowa Sól o zasobach 10,5 mln t Cu i 36 tys. t Ag, Sulmierzyce Północ z 5,7 mln t Cu i 6,9 tys. t Ag oraz Mozów z 4,6 mln t Cu i 6,5 tys. t Ag. Każde z tych złóż stanowi zarazem część większego obszaru perspektywicznego, a więc możliwe jest zwiększenie jego zasobów. W przypadku złoża Nowa Sól, zawierający je obszar Jany-Nowa Sól-Grochowice ma łączne szacowane zasoby 34,748 mln t Cu i 148,256 tys. t Ag. Zasoby całego obszaru perspektywicznego Sulmierzyce to 7,767 mln t Cu i 17,793 tys. t Ag, a w przypadku złoża Mozów możliwe jest powiększenie zasobów do ok. 10 mln ton Cu i 20 tys. t Ag. W obrębie pasa znajduje się także piętnaście obszarów perspektywicznych niezwiązanych
z omawianymi złożami, o różnych kategoriach zasobów. Ich łączne szacowane zasoby to nie mniej niż 20 mln t Cu oraz 66 tys. t Ag.
Dla porównania, łączne zasoby wszystkich złóż eksploatowanych obecnie w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (na południe od omawianego pasa) to ok. 29 mln ton Cu. Oznacza to, że NCB dysponuje zasobami przekraczającymi te zlokalizowane w aktywnym zagłębiu miedziowym, choć zalegającymi głębiej i rozmieszczonymi na znacznie większym obszarze, którego tylko niewielką część stanowią złoża udokumentowane. Dla udokumentowanych trzech złóż przyjęto własne graniczne wartości parametrów definiujących złoże i jego granice, które zostały następnie zaakceptowane przez organ zatwierdzający dokumentację geologiczną. Tym samym potwierdzono, że przy zastosowaniu istniejących dziś technologii mogą być one eksploatowane w sposób ekonomicznie opłacalny, co uzasadnia dalszą eksplorację NCB w celu znacznego powiększenia bazy zasobowej kraju.
ANALIZA DOKŁADNOŚCI SZACOWANIA ZASOBÓW I ŚREDNICH PARAMETRÓW ZŁÓŻ KRUSZYWA NA DNIE BAŁTYKU NA PODSTAWIE DANYCH Z DOKUMENTACJI ,,ŁAWICA SŁUPSKA”, ,,POŁUDNIOWA ŁAWICA ŚRODKOWA”, „ZATOKA KOSZALIŃSKA” ORAZ ,,ZATOKA GDAŃSKA I” I „ZATOKA GDAŃSKA II”
ACCURACY ANALYSIS OF AGGREGATE DEPOSITS RESOURCES AND AVERAGE PARAMETERS ESTIMATION ON THE BALTIC SEABED ON THE BASIS OF DATA FROM THE ‘ŁAWICA SŁUPSKA’, ‘POŁUDNIOWA ŁAWICA ŚRODKOWA’, ‘ZATOKA KOSZALIŃSKA’ AND THE ‘ZATOKA GDAŃSKA I’ AND ‘ZATOKA GDAŃSKA II’
Leszek Jurys, Elżbieta Maszloch, Grzegorz Uścinowicz, Kamila Wirkus – Państwowy Instytut Geologiczny – Pańtwowy Instytut Badawczy, Oddział Geologii Morza, Gdańsk
DOI:10.5604/01.3001.0053.8036Projektując roboty i badania geologiczne złoża kopaliny zakłada się uzyskanie pożądanej dokładności (kategorii) rozpoznania budowy geologicznej, warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich i innych, określanych hasłowo warunkami geologiczno-górniczymi. Chociaż dokładność rozpoznania złoża w takim zakresie da się przedstawić głównie w formie opisowej i graficznej, prowadzi to jednak do odpowiednio dokładnego obliczenia zasobów kopaliny i średnich parametrów złoża, a niekiedy także liczbowo przedstawianej charakterystyki zmienności parametrów złoża i cech kopaliny.
Obliczając zasoby i średnie parametry złoża podczas sporządzania dokumentacji geologicznej złoża kopaliny na lądzie opieramy się na populacji danych uzyskanych bezpośrednio z profili geologicznych otworów i odsłonięć oraz z badań próbek pobranych z tych profili. Dane te pozwalają w prosty sposób na obliczenie błędów oszacowania średnich parametrów złoża i zasobów, co jest wymagane przez stosowne przepisy. Obliczone wielkości błędów wskazują na rozpoznanie złoża w określonej kategorii. Jest to szczególnie ważne w kategorii rozpoznania C1, która pozwala na opracowanie projektu zagospodarowania złoża, niezbędnego dla ubiegania się o koncesję na wydobycie kopaliny.
Metodyka badań złóż kruszywa naturalnego położonych na dnie Morza Bałtyckiego jest nieco inna. Podstawowymi są badania geofizyczne, sejsmoakustyczne oraz sonarowe. Wiercenia wykonuje się w mniejszej liczbie, niż na lądzie i do maksymalnych głębokości wynikających z możliwości technicznych oraz ograniczeń środowiskowych. Położenie naturalnego spągu złoża nie ma praktycznie wpływu na głębokość wierceń. Strop złoża stanowi zawsze powierzchnia dna morskiego dająca się odwzorować na mapie z dokładnością niemal rzeczywistą. Powierzchnię naturalnego spągu serii złożowej obrazują głównie dane z gęstej siatki profili sejsmoakustycznych. Rdzenie profili wykonanych wierceń służą przede wszystkim do opisu litologii kopaliny oraz do poboru próbek do badań laboratoryjnych.
Większość złóż kruszywa udokumentowanych na dnie Bałtyku, w jego części będącej we władaniu Rzeczpospolitej Polskiej, jest rozpoznana w kategorii C2, mniej dokładnej, niż kategoria C1. Analizy dokładności oszacowania średnich parametrów złoża i zasobów nie były wykonane, ponieważ nie było to formalnie wymagane. Niniejszy artykuł jest próbą znalezienia sposobu dokonania takiej analizy metodami matematycznymi, uwzględniającymi specyfikę metodyki badań morskich.
When planning geological research and exploration of a mineral deposit, it is assumed to obtain the desired accuracy (category) of recognition of the geological structure, hydrogeological, geological-engineering and other conditions, which are referred to as ‘geological-mining conditions’. Although the accuracy of deposit recognition in such range can be presented mainly in descriptive and graphical form, it leads to appropriately precise calculation of mineral resources and average parameters of the deposit, sometimes also numerically presented characteristics of variability of deposit parameters and mineral characteristics.
When calculating resources and average parameters of a deposit during preparation of geological documentation for terrestrial deposits, we rely on the population of data obtained directly from geological profiles, exposures and analyses of samples taken from these profiles. These data allow for simple calculation of uncertainty estimation of deposit average parameters and resources, which is required by relevant legislation. The calculated error indicates recognition of a deposit in a given category. This is especially important in the case of the C1 recognition category, which allows for drawing up a ‘deposit development plan’, a document required when applying for a exploitation license.
Methodology of investigating natural aggregate deposits located offshore, at the seabed (including Baltic Sea) is slightly different. Geophysical, seismic-acoustic and sonar surveys are basic. Drilling is carried out in lesser amounts than on land and to maximum depths resulting from technical possibilities and environmental constraints. The location of the deposit natural base has practically no influence on the drilling depth. The seabed is always the top surface of the deposit, which can be mapped with almost real accuracy. The surface of the deposit natural base is represented mainly by data derived from a dense net of seismic-acoustic profiles. The sediment cores are used mainly for lithology description of the mineral and for laboratory tests.
Most of the mineral deposits documented on the seabed of the Polish part of the Baltic Sea are classified as C2, less precise than C1 category. Accuracy analyses of deposit average parameters and resources estimation, were not carried out because it was not formally required. This article is an attempt to find a way of making such analysis using mathematical methods, taking into account specificity of offshore exploration methodology.
MOŻLIWOŚCI UDOKUMENTOWANIA NOWYCH ZŁÓŻ MIEDZI W PÓŁNOCNYM PASIE MIEDZIOWYM (NORTHERN COPPER BELT) NA MONOKLINIE PRZEDSUDECKIEJ
POSSIBILITIES OF DOCUMENTING NEW COPPER DEPOSITS IN THE NORTHERN COPPER BELT OF THE FORE-SUDETIC MONOCLINE
Krzysztof Zieliński - Mozów Copper Sp. z o.o., Warszawa Stanisław Speczik - Mozów Copper Sp. z o.o., Warszawa, Uniwersytet Warszawski Alicja Pietrzela, Tomasz Bieńko - Uniwersytet Warszawski
DOI:10.5604/01.3001.0053.8036Północny pas miedziowy (Northern Copper Belt, NCB) to obszar występowania udokumentowanych oraz prognostycznych złóż rud miedzi i srebra w głębszych partiach monokliny przedsudeckiej. Według podziału administracyjnego Polski znajdujesię on w województwach dolnośląskim, lubuskim oraz wielkopolskim. Jego granice zostały wytyczone w oparciu o prace na koncesjach poszukiwawczo-rozpoznawczych spółek z grupy Miedzi Copper Corp. (MCC). Działalność eksploracyjna obejmowała wykonanie własnych otworów wiertniczych, ale także kompleksowe badania rdzeni z otworów archiwalnych, w których znaczący udział miały Państwowy Instytut Geologiczny i Uniwersytet Warszawski, działając na zlecenie MCC.
W granicach NCB znajdują się trzy złoża o zasobach udokumentowanych w ostatnich latach przez MCC i zatwierdzonych przez Ministra Klimatu i Środowiska. Są to: Nowa Sól o zasobach 10,5 mln t Cu i 36 tys. t Ag, Sulmierzyce Północ z 5,7 mln t Cu i 6,9 tys. t Ag oraz Mozów z 4,6 mln t Cu i 6,5 tys. t Ag. Każde z tych złóż stanowi zarazem część większego obszaru perspektywicznego, a więc możliwe jest zwiększenie jego zasobów. W przypadku złoża Nowa Sól, zawierający je obszar Jany-Nowa Sól-Grochowice ma łączne szacowane zasoby 34,748 mln t Cu i 148,256 tys. t Ag. Zasoby całego obszaru perspektywicznego Sulmierzyce to 7,767 mln t Cu i 17,793 tys. t Ag, a w przypadku złoża Mozów możliwe jest powiększenie zasobów do ok. 10 mln ton Cu i 20 tys. t Ag. W obrębie pasa znajduje się także piętnaście obszarów perspektywicznych niezwiązanych
z omawianymi złożami, o różnych kategoriach zasobów. Ich łączne szacowane zasoby to nie mniej niż 20 mln t Cu oraz 66 tys. t Ag.
Dla porównania, łączne zasoby wszystkich złóż eksploatowanych obecnie w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (na południe od omawianego pasa) to ok. 29 mln ton Cu. Oznacza to, że NCB dysponuje zasobami przekraczającymi te zlokalizowane w aktywnym zagłębiu miedziowym, choć zalegającymi głębiej i rozmieszczonymi na znacznie większym obszarze, którego tylko niewielką część stanowią złoża udokumentowane. Dla udokumentowanych trzech złóż przyjęto własne graniczne wartości parametrów definiujących złoże i jego granice, które zostały następnie zaakceptowane przez organ zatwierdzający dokumentację geologiczną. Tym samym potwierdzono, że przy zastosowaniu istniejących dziś technologii mogą być one eksploatowane w sposób ekonomicznie opłacalny, co uzasadnia dalszą eksplorację NCB w celu znacznego powiększenia bazy zasobowej kraju.
NIECZYNNE KAMIENIOŁOMY WE WSCHODNIEJ CZĘŚCI SYNKLINORIUM PÓŁNOCNOSUDECKIEGO JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI O JEGO ROZWOJU
CLOSED QUARRIES IN THE EASTERN PART OF THE NORTH SUDETIC SYNCLINORIUM AS A SOURCE OF INFORMATION ON ITS DEVELOPMENT
Andrzej Solecki – Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski
DOI:10.5604/01.3001.0053.8037W artykule przedstawiono trzy nieczynne kamieniołomy, w których można obserwować zapis procesów istotnych dla formowania się synklinorium północnosudeckiego. Struktura ta będąca efektem inwersyjnej, laramijskiej deformacji serii osadowo-wulkanicznej basenu postwaryscyjskiego jest stosunkowo uboga w odsłonięcia naturalne, ale dzięki intensywnej, trwającej od średniowiecza, eksploatacji kamieni budowlanych istnieje tu szereg porzuconych kamieniołomów. Zaprezentowano trzy z nich dające wgląd w pierwsze stadia formowania się basenu sedymentacyjnego przy północnym uskoku rowu Świerzawy, wulkanizm ryolitowy czerwonego spągowca – Organów Wielisławskich i efekty laramijskiej inwersji w rejonie Kruczych Skał w pobliżu uskoku Jerzmanic.
The article presents three closed quarries, in which one can observe a record of processes essential for the formation of the North Sudetic Synclinorium. This structure, which is the result of the Laramic inversion of the post-Variscan basin filled with sedimentary and volcanic series, is relatively poor in natural exposures, but thanks to the intense exploitation of building stones, lasting since the Middle Ages, there are a number of abandoned quarries here. Three of them are presented, giving an insight into: the first stage of the formation of the sedimentary basin at the northern fault of the Świerzawa Graben, the volcanism of the Rotliegend – Wielisławka Organs, and the effects of the Laramian inversion in the area of Krucze Skały close the Jerzmanice Fault.